“Een tijdlang is het toch rustig gebleven met door IS opgeëiste aanslagen”, zegt Gerrits, verbonden aan de Universiteit Leiden. “Rusland kent een lange geschiedenis van conflicten met de radicale islam.” Zo mengde het land zich in 2015 in de Syrische burgeroorlog en vocht het aan de zijde van Assad tegen onder meer IS.
De verwoesting die in Moskou werd aangericht is enorm, zoals te zien is in deze video:
Daarnaast wijst hij op de onafhankelijkheidsstrijd in Tsjetsjenië gedurende de jaren 90. De deelrepubliek ligt in de Kaukasus, in het zuidwesten van Rusland. De inwoners, grotendeels van islamitische afkomst, wilden koste wat kost onafhankelijk worden. “Poetin heeft daar op een gewelddadige manier een einde aan gemaakt. Dat heeft in Tsjetsjenië en daarbuiten veel kwaad bloed gezet.”
Nog langer geleden, in 1979, viel de Sovjet-Unie Afghanistan binnen. Daar streden de Russen tegen de moedjahedien, de islamitische verzetsbeweging waar later terroristische organisaties zoals IS uit zouden ontstaan.
Link met Oekraïne
Rusland legde vanochtend een verband tussen Oekraïne en de verdachten en andere mogelijk betrokkenen, van wie een aantal intussen is aangehouden. “Dat de link met Oekraïne erbij wordt gehaald, weet je van tevoren”, zegt Gerrits. “Hier wordt politiek gebruik van gemaakt. Er is geen enkele reden te veronderstellen dat Oekraïne hierachter zit. Ik denk ook niet dat Moskou, zoals in Oekraïne wel wordt gesuggereerd, de aanslag in scène heeft gezet om de bevolking rijp te maken voor een volgende fase in de oorlog. Die oorlog kunnen ze ook voeren zonder deze aanslag.”
De Russische geheime dienst FSB beweert dat de verdachten op weg waren naar Oekraïne. De autoriteiten hebben arrestaties verricht in de provincie Brjansk, die grenst aan Oekraïne. De veiligheidsdienst laat in het midden wat de link tussen de vermeende schutters en Oekraïne zou zijn. Medewerkers van de Oekraïense president Zelensky lieten gisteravond al snel weten niets met de aanslag te maken te hebben.
“Ik denk ook niet dat het iets met de presidentsverkiezingen in Rusland zelf te maken heeft”, zegt Gerrits. “Al is het op dit moment nog moeilijk te zeggen.”
Enkele weken geleden deelden de Amerikaanse inlichtingendiensten informatie met de Russen over een mogelijke terreuraanslag. Gerrits: “Dat verbaast me. Klaarblijkelijk vond men die informatie belangrijk om te delen, ondanks de oorlog in Oekraïne.”
Moslims in Rusland
Er is geen land in Europa waar zoveel moslims wonen als in Rusland, zegt Gerrits: ruim twintig miljoen. “Er zijn zelfs twee moslimregio’s in Rusland, Tatarstan en Basjkirostan, en die beschikken over een redelijke mate van autonomie, al moeten ze zich wel schikken naar het Kremlin.”
Dat de problemen tussen moslims en de Russische overheid groter zijn dan in andere landen, kun je ‘zeker niet stellen’, zegt Gerrits. “Behalve dan in Tsjetsjenië. Dat is een deelrepubliek van Rusland die zich echt onafhankelijk wilde maken.”
In Moskou worden bij de concertzaal intussen bloemen gelegd om de slachtoffers te herdenken. Bekijk het in deze video: