Mobilisatiewet in werking: Oekraïne heeft dringend veel en jonge militairen nodig

President Volodymyr Zelensky heeft deze week een wet ondertekend die het mogelijk maakt dat sommige Oekraïense gevangen de cel uit mogen om het leger in te gaan. Het gaat daarbij niet om zware criminelen, zoals meervoudige moordenaars of verkrachters. 

Russische criminelen

De beruchte Russische Wagnergroep stuurde eerder al Russische criminelen naar het front. Volgens Oekraïne hebben 4500 gevangenen afgelopen maand te kennen gegeven het leger in te willen. Het land hoopt dat dat er op termijn zo’n 20.000 zullen worden.

“De mobilisatie is acuut, vanwege de Russische opmars”, zegt onze verslaggever in Oekraïne, Chris Colijn. “Oekraïne heeft dringend wapens nodig. Die komen eraan, nu Amerika toch dat miljardensteunpakket heeft toegezegd. En ook de beloofde F16’s verwachten ze hier de komende tijd binnen te krijgen. Maar je hebt natuurlijk ook mensen nodig om die wapens te bedienen. En om te vechten.”

Het tekort aan manschappen wordt gezien als een van de grootste kopzorgen voor Oekraïne. Vorige maand al verlaagde Oekraïne vanwege de mobilisatie al de leeftijd van op te roepen soldaten, van 27 naar 25 jaar. “Hoeveel extra soldaten er door deze maatregel bijkomen is onduidelijk, want er worden officieel geen aantallen genoemd. Een Oekraïense krant had het gisteren op basis van bronnen binnen de overheid over 100.000 militairen”, zegt Colijn

“Het leger heeft vooral behoefte aan jonge, fitte mannen. De gemiddelde leeftijd van de soldaten is nu boven de veertig. Jongere militairen zijn nou eenmaal veel sterker, en kunnen beter leren om te gaan met nieuwe wapens”, aldus Colijn.

Oudere soldaten

Dat de soldaten in het Oekraïense leger relatief oud zijn, is opmerkelijk. In veel landen ligt de leeftijd van soldaten veel lager. Maar dat heeft een demografische reden, het komt door de samenstelling van de Oekraïense bevolking. “Er zijn in dit land relatief veel mensen van rond de veertig. Veel meer dan jongeren van tussen de vijftien en de 25. Dat heeft te maken met een dip in de bevolkingsgroei rond 2000. Toen was de armoede hier groot, waren de vooruitzichten slecht, en besloten minder mensen kinderen te nemen”, zegt Colijn.

In de afbeelding hieronder zie je de bevolkingssamenstelling van Oekraïne. Links, in blauw, de mannen, met in het rood het deel jongeren van zestien tot 25. Rechts in het geel het vrouwelijke deel van de bevolking. Aan de zandlopervorm is duidelijk te zien dat er van de leeftijd zestien tot 25 minder mensen zijn. Overigens tekent zich, door de oorlog, nu opnieuw een bevolkingsdip af.
 

Oekraïne heeft in de oorlog met Rusland duidelijk rekening gehouden met de samenstelling van de bevolking, aldus Colijn. “Het idee was om liever de wat oudere mannen het leger in te laten gaan, en om de jongere generatie te beschermen, of als het ware achter de hand te houden. Die kunnen dan nog kinderen krijgen, en ze houden ook een groot deel van de economie draaiende. Als je de jongeren naar het front had gestuurd, had dat allemaal niet gekund. Maar nu heeft Zelensky geen keus meer en moest de leeftijd naar beneden. Al zijn er natuurlijk ook veel jongeren die zich vrijwillig hebben aangemeld voor de strijd.”

Andere maatregelen in de mobilisatiewet: alle Oekraïnese mannen tussen de 18 en 60 jaar moeten hun persoonsgegevens doorgeven aan het leger. Defensie heeft een speciale app ontwikkeld waarin mannen hun gegevens kunnen zetten. Er komen hogere boetes op het ontduiken van de dienstplicht. En Oekraïners die hun land zijn ontvlucht en eigenlijk het leger in hadden gemoeten, kunnen niet zomaar hun paspoort of rijbewijs verlengen.

Offensief Rusland

Rusland heeft afgelopen week met een nieuw grondoffensief in de regio Charkiv twaalf Oekraïense dorpjes veroverd, en blijft verder oprukken. “President Zelensky zegt dat Oekraïne extra troepen naar het gebied stuurt, maar je ziet meteen dat er een tekort is. Ze moeten die soldaten noodgedwongen wegtrekken van andere delen van het front. Dan zie je brigades uit de regio Donetsk opeens opduiken bij Kharkiv. Met het gevolg dat het front bij Donetsk kwetsbaarder wordt. Precies wat Rusland wil”, aldus Colijn.

Het oproepen van meer militairen zal Oekraïne niet de overwinning bezorgen, verwacht Colijn. “Het leger heeft meer soldaten nodig, en die krijgt het nu. Maar het zal voorlopig niet genoeg zijn om grondgebied terug te veroveren. Het zal nu vooral tegenhouden zijn. Oekraïne verwacht een groot Russisch offensief, en de aanval aan de grens bij Charkiv is daar misschien het begin van.”

Toch heeft de mobilisatie wel degelijk nut, zegt Colijn. “Het wordt daardoor makkelijker een stroom nieuwe soldaten naar het front te sturen. Gesneuvelde of gewonde militairen kunnen nu sneller worden vervangen. Het zorgt er voor dat moegestreden troepen even rust kunnen krijgen. Na een paar weken front is dat vaak hard nodig. Noodzakelijk ook als Oekraïne nog langere tijd wil doorvechten. Dan moet de mobilisatie goed georganiseerd worden om het land te verdedigen, en misschien pas volgend jaar weer aan te gaan vallen.”
 

De oorlog is nu in zijn derde jaar. President Zelensky zei eerder dit jaar dat 31.000 Oekraïners zijn gesneuveld. Maar analisten denken dat dat aantal veel hoger ligt, omdat veel soldaten worden vermist of niet geïdentificeerd zijn. De Oekraïners zeggen 180.000 Russen te hebben gedood. Moskou zegt er niks over.

De Oekraïners weten dat de vooruitzichten niet gunstig zijn, merkt Colijn: “Mensen zijn hier heel pessimistisch en vragen zich af of de oorlog wel te winnen valt. Ze hebben gezien hoe makkelijk Rusland de afgelopen tijd gebied heeft veroverd. De overheid zegt dat het allemaal onder controle is, en dat de schade beperkt is. Maar tegelijkertijd ziet iedereen ook wel dat het nu niet goed gaat.”

Niet alle Oekraïners willen het leger in. Sommigen proberen te vluchten naar het buitenland, zoals dit verslag van correspondent Jeroen Akkermans laat zien: