Toen Netanyahu eind 2022 voor de derde maal tot premier van Israël werd benoemd, noemde Biden hem zijn ‘vriend voor decennia’. Dat op dat moment al drie strafzaken liepen tegen ‘Bibi’ vanwege fraude, omkoping en misbruik van vertrouwen, bleef onbenoemd. Biden zei vooral uit te kijken naar de samenwerking.
Dat is historisch gezien ook niet gek: de Verenigde Staten en Israël zijn van oudsher trouwe bondgenoten. De Amerikanen waren de eersten die de Israëlische staat erkenden, toen Israël zich in 1948 onafhankelijk verklaarde. Begin vorig jaar werd stilgestaan bij 75 jaar vriendschap en economische samenwerking tussen beide landen.
Bovendien maakt de VS jaarlijks 3,5 miljard euro over aan Israël, waarvan het gros wordt uitgegeven aan wapens en andere militair materieel.
‘Meer kwaad dan goed’
Maar Biden en zijn belangrijkste ambtenaren zijn inmiddels dichter bij een breuk met Netanyahu dan ooit, zeggen bronnen binnen de Amerikaanse regering tegen de Amerikaanse krant The Washington Post. Zij zien Netanyahu niet langer als een ‘productieve partner’ die naar hen luistert en storen zich in toenemende mate over de manier waarop Israël oorlog voert tegen Hamas.
“Hij doet Israël meer kwaad dan goed”, zei Biden dit weekend in een interview op de Amerikaanse nieuwszender MSNBC. “Hij heeft het recht om Israël te verdedigen. Maar hij moet meer aandacht besteden aan de onschuldige levens die verloren gaan bij de ondernomen acties.”
Netanyahu reageerde geërgerd op de kritiek van Biden. “Ik weet niet wat de president bedoelde. Maar als hij bedoelt dat ik een persoonlijk beleid voer, tegen de wil in van een meerderheid van Israël, en dat dit de belangen schaadt van Israël, dan heeft hij het mis op beide punten.”
In hetzelfde tv-interview noemde Biden het dreigende Israëlisch grondoffensief tegen Rafah (waar zo’n 1,4 miljoen Palestijnen naartoe zijn gevlucht) een ‘rode lijn’, al bleef onduidelijk welke consequenties Amerika daar dan aan verbindt. Netanyahu blijft erbij dat dit offensief noodzakelijk is om Hamas te verslaan. “Ik heb ook een rode lijn. Dat 7 oktober nooit meer gebeurt”, zei Netanyahu, verwijzend naar de dag waarop Hamas bloedig toesloeg.
Verkiezingsrace in de VS
Dat Biden zich zo openlijk uitspreekt, kan niet los worden gezien van de Amerikaanse verkiezingsrace die is losgebarsten. De Amerikaanse president krijgt in eigen land steeds meer kritiek binnen zijn eigen partij.
Een deel van de Democraten eist dat de Amerikaanse regering stopt met financiële en militaire steun aan Israël vanwege de vele burgerslachtoffers in Gaza en het groeiende aantal nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever.
“Vooral jongere kiezers en kiezers van kleur hebben kritiek op het huidige beleid” zegt correspondent Erik Mouthaan vanuit New York. “Zij zeggen: géén bommen meer naar Israël. Bij de voorverkiezingen stemden velen van hen daarom blanco. Als zij niet komen opdagen bij de verkiezingen in november, kan dat Biden zijn presidentschap kosten.”
Volgens Mouthaan ziet de regering-Biden het liefst dat Netanyahu aftreedt. “Zij hoopt nog steeds op een staakt-het-vuren. Als het oorlogskabinet van Netanyahu weg is, kunnen dan nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Het Witte Huis denkt: als die verkiezingen er komen, zijn we van Netanyahu af.”
Zwaar onder druk
De Israëlische premier staat politiek gezien bekend als een overlever, maar zijn toekomst als premier staat onder immense druk. Begin dit jaar bleek dat slechts 15 procent van de bevolking wil dat hij aanblijft als de Gaza-oorlog voorbij is. In een ‘absolute overwinning’ – zoals Netanyahu die zegt na te streven – gelooft het gros van de Israëli’s allang niet meer.
Toch is duidelijk dat Biden Israël niet zomaar laat vallen. In zijn State of the Union-toespraak wees hij vorige week nog eens nadrukkelijk op zijn ‘levenslange steun aan Israël’.
Maar tegelijkertijd leveren de Amerikanen ook noodhulp aan Gaza. Omdat Israël die hulp grotendeels blokkeert, werkt de VS momenteel aan een tijdelijke haven voor de levering van hulpgoederen aan Gaza.
Die tegenstrijdigheid maakt Midden-Oostendeskundige Erwin van Veen cynisch over de uitzichtloosheid van het conflict. “Uiteindelijk interesseert het aantal Palestijnse doden noch de VS noch Israël, zo is wel gebleken. Biden had er allang een einde aan kunnen maken gezien de vele afhankelijkheden, als hij dat zou willen.”
De publieke uitspraken van zowel Biden als Netanyahu neemt hij daarom met een flinke korrel zout. “Het is bijna een beetje een toneelstukje voor de bühne tussen beide heren.”
Volgens Van Veen zit Netanyahu klem in eigen land en heeft hij de overwinning op Hamas nodig om nog een kans te maken om aan te blijven als premier. “Rafah vormt het sluitstuk op die overwinning.”
